«Համապարփակ մի կացութիւն, որի մէջ կարող է ծաղկել, արգասաւորւել պատւախնդրութիւնն ու բարոյականութիւնը»:
Ահաւասիկ, մշակոյթ հասկացութեան կապակցութեամբ այսպիսի միջին մի եզրի ըմբռնումով եթէ նայելու լինենք մեր ներկայ ազգային կացութեան, ցաւօք սրտի, օրը օրին առաւելապէս դէպի յոռի երեւոյթները միտող դրսեւորումներին, ապա կանդրադառնանք, որ մշակոյթին ու ազգային արժէքներին նւիրւած, այլեւ անմնացորդ նկրտումներով ծառայող ու սիրտ ցաւեցնող որեւէ ազնիւ անհատի համար եօթգլխանի վիշապի պէս վիզ են ցցում մի քանի անշրջանցելի ու սպառնացող մարտահրաւէրներ:
Նախ, ունենալ մշակոյթ, այն էլ հարուստ ու դարաւոր մշակոյթ, նշանակում է ունենալ ինքնութիւն, իսկ ինքնութիւնէութիւն ունենալը անհրաժեշտ պայմանն է թէ՛ ազնիւ նկարագրի, իբրեւ անհատ, թէ՛ ոգեղէն արժանիքներով ապրելու երանութեան, իբրեւ հաւաքականութիւն: Առանց էութիւն-ինքնութիւն ունենալու՝ մարդը նման է անգոյն տերեւի, իսկ ազգը՝ ծառի անգոյն...Առայժմ հեռու ենք «համապարփակ մի կացութիւն»-ից, քանի որ մեր ազգի զաւակները, առնւազն տարածական առումով, սփռւած են՝ Կանադայից մինչեւ Ովկիանիա ու Հարաւ. Ամերիկայից մինչեւ Միջին Ասիոյ անապատները, ինչ որ անմիջապէս ենթադրել է տալիս, թէ նրանք ապրում են (իրականում՝ միմիայն ֆիզիկապէս գոյատեւում են)՝ տնտեսական, քաղաքական, հասարակական ու մշակութային ամենաայլազան եւ ամենատարբեր միջավայրերում, որոնց միջեւ չի կարող գոյութիւն ունենալ որեւէ աղերս կամ գէթ-գոնէ՝ նմանութիւն ու նոյնութիւն:
«Պատւախնդրութիւն - բարոյականութիւն» հասկացումն էլ ոչ միայն հեռու է «ծաղկելուց» կամ «արգասաւորւելուց», այլեւ օրը օրին թուլանում է հիմքից ու արմատից՝ համաշխարհայնացում-գլոբալիզացիայի (իմա՝ արեւմտեան «մշակոյթ»-ի) հրէշային գլան-մտրակի անխնայ հարւածների տակ, ինչ որ «կենսագործւում» է մեր զանգւածային տեղափոխումների ու ամենակուլ արտագաղթերի յոռի երեւոյթների միջոցով:
Ո՞րն է ելքը: Ո՞րն է փրկութեան ուղին:
Ահաւասիկ հարցը, որը պիտ զբաղեցնի իւրաքանչիւր ազնիւ մարդու եւ պատւախնդիր հայ անհատի միտքն ու հոգին՝ իր ամենօրեայ եւ ամենժամեայ թրթիռով ու յաճախականութեամբ:
«Համապարփակ կացութեան» հասնելը մինչեւ (ներկայ Հայաստանի եւ Արցախի անկախութեան պահպանում ու պետականութեան ամրակայում, ինչու չէ նաեւ Հայ Դատի քաղաքական լուծում ու հողահաւաք-հայահաւաք, որը պիտ ծաղկի, արգասաւորւի օրէնքի, արդարութեան ու խղճի հովանու ներքոյ)՝ կառչել բուն արժէքներին՝ ընտանիք, եկեղեցի, դպրոց, հեռու մնալ նիւթական կեղծ չափանիշերից, խաբուսիկ փայլերից, օտարամոլութիւնից ու սնափառութիւնից, մեր մանուկներին կրթել մարդկային ու ազգային հոգով, սիրել տալ գիտութիւնը՝ գիտութեան եւ արւեստը՝ արւեստի համար: Միշտ յիշել տալով, որ արւեստը արհեստ չէ, իսկ արհեստը՝ կուտակելու եւ հարստանալու միջոց:
Ահաւասի՛կ՝ ճանապարհ, որով անցնել պիտի, թէկուզ այն երբեմն լինի խորդուբորդ ու քարակոյտ... Այլապէս,- այլապէ՜ս, աշխարհի նոր համակարգի (աւելի ճիշտ է ասել՝ հակակարգի) լայնանիստ ու ծանրանիստ ճամբաները կանցնեն մեր վրայով, կանցնեն հարւածելով ու հարթեցնելով ամէն արժանիք... մեզ համար (հայկազուն մարդու համար, Մաշտոցական մարդու համար) երկրագունդը կը դառնայ սեւ թելերի մի կծիկ, որի ասֆալտի ահագնանիստ ու խեղդող ճնշման ներքոյ շնչելու առիթ չի ունենայ նոյնիսկ մի փոքրիկ մանուշակ, ծաղիկը մեր այնքան ցաւեր տեսած սրտի...

«Ալիք» ի էջերում....